سیاه زخم یا آنتراکس یکی از بیماری‌های نادر اما خطرناک برای انسان است. این بیماری عموما دام‌ها و حیوانات وحشی را درگیر خود می‌کند. اما تماس مستقیم یا غیر مستقیم انسان با حیوان آلوده سبب درگیر شدن انسان نیز می‌شود.
عامل ایجاد بیماری سیاه زخم چیست؟
عامل ایجاد بیماری سیاه زخم نوعی از باکتری تولید کننده اسپور است، که تحت عنوان باسیلوس آنتراسیس از آن یاد می‌شود.
اسپور یا هاگ تولید شده توسط این باکتری معمولا در محیط‌های نامساعد ایجاد می‌شود. بنابراین نسبت به شرایط نامساعد محیطی بسیار مقاوم است. تا جایی که در طولانی مدت می‌تواند در هوا و به ویژه خاک زنده بماند.
باکتری باسیلوس آنتراسیس معمولا از طریق تولید سم یا زهرابه به میزبان حمله می‌کند. از این رو می‌توان گفت که بیماری‌زایی باسیلوس آنتراسیس به دو عامل کپسول و زهرابه مرتبط است.
در این میان کپسول از باکتری در برابر عوامل دفاع غیراختصاصی بدن محافظت می‌کند، و زهرابه یا توکسین که از سه جزء مهم پروتئینی تشکیل شده است، به قسمت‌های درگیر حمله می‌کند.
آیا بیماری سیاه زخم مسری است؟
در حقیقت هیچ گونه مدارک و شواهد علمی مبنی بر این موضوع وجود ندارد که سیاه زخم از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. اما زخم‌های باز پوستی اصلی‌ترین راه انتقال این بیماری هستند.
بنابراین در بسیاری از موارد تماس مستقیم و یا غیرمسقیم با باکتری ایجاد کننده این بیماری می‌تواند افراد بیش‌تری را درگیر کند. به عنوان مثال خوردن گوشت حیوان آلوده و یا تنفس در هوای حاوی اسپور می‌تواند سبب انتقال این بیماری شود.
انواع بیماری سیاه زخم یا آنتراکس
بیماری آنتراکس بر اساس مواجهه با باکتری‌های مختلف، ممکن است ارگان‌های مختلفی را درگیر خود کند. بسته به ارگان درگیر شده علائم مختلفی را نیز از خود بروز خواهد داد. در ادامه به بررسی هر یک از انواع بیماری آنتراکس می‌پردازیم:
۱) سیاه زخم پوستی
این نوع از سیاه زخم، که معمولا از طریق زخم باز و یا بریدگی وارد بدن می‌شود، یکی از شایع‌ترین و خفیف‌ترین انواع بیماری آنتراکس می‌باشد. آنتراکس پوستی در صورتی که به موقع درمان شود، عوارض جدی ندارد و کشنده نیست.
رایج‌ترین علائم ابتلا به سیاه زخم پوستی عبارتند از:
- برخی از علائم آن مشابه آنفلوانزا مانند تب و سردرد است
- برجستگی غیرطبیعی و همراه با خارش پوست که بسیار شبیه جای نیش حشرات هستند. این ضایعات پوستی در سریع‌ترین زمان به زخم‌هایی با مرکزی سیاه رنگ تبدیل می‌شوند.
- التهاب و درد در غدد لنفاوی مجاور با زخم
۲) سیاه زخم گوارشی
این نوع از بیماری آنتراکس معمولا در اثر مصرف گوشت حیوان آلوده در فرد ایجاد می‌شود. سرعت رشد این نوع از بیماری سیاه زخم بسیار زیاد است. این عارضه ممکن است از گلو تا روده بزرگ بیمار را درگیر کند.
علائم و نشانه‌های ناشی از سیاه زخم گوارشی معمولا شامل موارد زیر است:
- داشتن حالت تهوع
- استفراغ
- شکم درد
- سردرد
- بی‌اشتهایی
- تب
- اسهال شدید
- اسهال خونی
- گلو درد
- مشکلات بلع
- ورم کردن گردن
این نوع از بیماری سیاه زخم نیز می‌تواند فرد آلوده را با مشکلات متعددی مواجه کند. از این رو توصیه می‌شود که به محض مشاهده این علائم حتما به پزشک مراجعه شود.
۳) سیاه زخم تنفسی یا استنشاقی
بیماری سیاه زخمی که از طریق تنفس هوای آلوده به اسپور ایجاد می‌شود، در نوع خود از کشنده‌ترین و مهلک‌ترین انواع این بیماری است. در بسیاری از موارد دیده شده است که فرد مبتلا به نوع تنفسی بیماری سیاه زخم علی‌رغم دریافت درمان مناسب، باز هم دچار مرگ می‌شود. بنابراین شناخت علائم و نشانه‌های آن بسیار ضروری است.
این علائم عبارتند از :
- علائم مشابه با بیماری آنفلوانزا مانند دردهای عضلانی، گلودرد، تب، سردرد و …
- سرفه شدید
- تنگی نفس
- تب شدید
- حالت تهوع
- احساس سنگینی و ناراحتی در قفسه سینه
- مشکلات بلع
- مشکلات تنفسی
- احساس حالت شوک
- مننژیت یا التهاب غشایی مغز و نخاع
درمان این نوع از سیاه زخم باید بلافاصله پس از تشخیص آغاز شود. زیرا پس از بروز علائم، روش‌های درمانی معمولا کارگر نیست.
۴) سیاه زخم تزریقی
این نوع از سیاه زخم هم به تازگی در اروپا مشاهده شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده تزریق مواد مخدر غیرقانونی عامل ایجاد این نوع از بیماری سیاه زخم است.
علائم سیاه زخم‌های تزریقی شامل موارد زیر است:
- قرمزی و خارش در ناحیه تزریق
- التهاب و ورم در ناحیه تزریق
- مننژیت یا التهاب غشایی مغز و نخاع
- احساس حالت شوک
- نارسایی یک یا چند عضو از بدن
برای درمان آنتراکس از چه روشی استفاده می‌شود؟
درمان بیماری سیاه زخم نیز مانند سایر بیماری‌های عفونی معمولا با مصرف آنتی‌بیوتیک آغاز می‌شود. اما در بسیاری از موارد مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان این بیماری کافی نیست و لازم است که فرد مبتلا حتما و لزوما واکسن این بیماری را نیز دریافت کند.
به منظور رعایت موازین بهداشتی و برای پیشگیری از شیوع بیماری معمولا توصیه می‌شود که در صورت آلوده شدن لباس یا سایر وسایل به این باکتری، بهتر است لوازم مذکور سوزانده شوند. زیرا در غیر این صورت امکان شیوع بیماری افزایش می‌یابد.
ابتلا به آنتراکس چه عوارضی را از خود بر جای می‌گذارد؟
هر چند در بسیاری از موارد آنتراکس جزو بیماری‌های قابل درمان است، اما حتی پس از درمان نیز ممکن است عوارض سوء این بیماری تا مدت‌ها گریبان‌گیر شما باشد. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سپسیس
در این حالت بدن توانایی خود برای واکنش به عفونت را از دست می‌دهد. بنابراین ممکن است به چندین عضو از بدن آسیب جدی وارد شود. - مننژیت خونریزی دهنده
در این حالت نیز التهاب در غشای مغز و نخاع ممکن است باعث بروز خونریزی گسترده‌ای در بدن شود، و در نهایت جان فرد را به خطر بیندازد.
منابع:
darmankade.com
